Van katholieke non naar boeddhistisch leraar: Jotika Hermsen blijft dienstbaar
Voor deze krant ontdekken we al jaren bijzondere verhalen in ons dorp, dus natuurlijk weten we dat Heino veel unieke figuren kent. En toch werden we deze editie opnieuw verrast. Het levensverhaal van Jotika Hermsen (93) is er namelijk eentje die je niet vaak tegenkomt. 24 jaar lang was ze non, maar een toevallige ontmoeting met een Thaise monnik zette haar op het boeddhistische pad.
Ondanks het herfstige weer buiten, staat de deur van Jotika’s appartement in hartje Heino wagenwijd open. Een felrode rollator staat geparkeerd op de galerij. Ze noemt ‘m met een knipoog haar ‘Ferrari’, zo vertelt ze ons later. “Kom maar binnen hoor!”, roept Jotika vanuit de gang als we aanbellen. “Ik had de deur al opengezet, zo hoef ik niet steeds heen en weer. Ik ga niet meer zo snel.” Dankzij een spierziekte doet Jotika’s lichaam niet altijd meer wat ze wil, maar desondanks beweegt ze zich op haar zwarte, rollende stoel gemakkelijk door haar knusse appartement. “Alles is zo ingericht dat ik overal makkelijk bij kan”, zo vertelt ze terwijl ze wegrolt om thee met koekjes te halen. Ze zet ze op de eettafel, tussen de vele stapels boeken. Ook de rest van haar eenvoudige woonkamer wordt gesierd door boeken. Op haar bureau staat daarnaast een groot computerscherm. “Elke ochtend om zeven uur geef ik online meditatieles”, zo vertelt Jotika. “Of nou ja… Eigenlijk hoef ik er zelf niet meer elke dag te zijn. Maar als het maar enigszins kan, dan ben ik er. Ik vind het mooi om te doen.” Jotika straalt een combinatie van rust en wijsheid uit. Een vriendelijke glimlach siert haar gezicht en die verdwijnt eigenlijk vrijwel nooit. Soms kijkt ze even bedenkelijk, wikt ze een antwoord nauwkeurig af of graaft ze in haar geheugen, maar steeds weer keert die zachte lach terug. Ze vindt het fijn om mensen te ontmoeten en haar verhaal te delen. “Ook al weet ik niet alles precies meer. Vooral jaartallen. Dat moet je me maar vergeven.”
Het eerste belangrijke jaartal in Jotika’s verhaal weet ze gelukkig nog wel: 1953. “Toen ben ik ingetreden in het klooster in Denekamp”, zo vertelt ze. “Ik groeide op in Zutphen, op een boerderij. Alles draaide in die tijd om het geloof. Voor mij voelde het intreden in een klooster als iets wat ik moest doen. Het trok me aan, maar tegelijkertijd vond ik het ook beangstigend. Ik heb zelfs gebeden of ik niet hoefde te gaan.” Jotika grinnikt. “Klinkt tegenstrijdig hè? En zo voelde het ook. Ik had ervoor kunnen kiezen om een ander pad te bewandelen, maar toch ging ik op mijn 21e naar het klooster.” De tijd in het klooster noemt Jotika regelmatig de ‘gelukkigste tijd van haar leven’. Ze kijkt erop terug ‘met een hart vol vreugde en liefde’. “Ik stond in dienst van God en de mens. Het voelde goed om dienstbaar te zijn. Dat was de grote drijfveer: leven voor anderen, niet voor jezelf. Gaan naar waar je nodig bent. Zo kwam ik ook in het maatschappelijke werk terecht. Ik tufte in mijn habijt met een kleine Volkswagen Kever Noord-Nederland rond. Mensen zagen me aankomen en wisten: daar komt zuster Marie-Louise. Zij zal ons helpen.” Jarenlang voelde Jotika zich thuis in het klooster, maar na 24 jaar veranderde dat. Het was sowieso een tijd van verandering. In de kerk, maar ook in de samenleving. De ontzuiling werd zichtbaar en het geloof was minder prominent aanwezig. Veel mensen verlieten het klooster. En zo ook Jotika. “Ik vond het lastig om te gaan. Ik wilde namelijk niet weg uit de kern, maar ik zocht wel een andere vorm. Het boeddhisme kwam op mijn pad, maar toch voelt het niet alsof ik ooit écht ben weggegaan uit het klooster. Natuurlijk ben ik nu meer bezig met de woorden van Boeddha dan van Jezus, maar er zijn hele stukken die overeenkomen. Alleen het godsbeeld, dat heb ik losgelaten. In het boeddhisme is er geen God die boven iedereen staat. Je hebt je leven zelf in de hand.” De lessen van Boeddha kwamen puur toevallig op Jotika’s pad. In 1986 ontmoette ze in Amsterdam namelijk een Thaise monnik. Ze had gehoord dat er op maandagavond gemediteerd werd in een boeddhistisch centrum. Als het maar enigszins kon, ging ze er naartoe. “Die monnik zat daar voor een groot Boeddhabeeld met een kringetje mensen om zich heen”, zo vertelt ze over dat moment. “Hij gaf aanwijzingen over hoe je kunt mediteren. En ik weet niet waarom, maar het trok me meteen. Alsof ik thuiskwam. Specifiek door één tekst die de monnik uitsprak: ‘Boeddha zond de monniken naar de mensen. Hij zei niet: ‘Maak ze boeddhist.’ Hij zei: ‘Maak ze gelukkig.’ Dat pakte me.”
Dankbaar
In de jaren daarna verdiepte Jotika zich in het boeddhisme en nam ze alle mogelijke kennis in zich op. Ze ging lesgeven, werd leider van het boeddhistisch centrum en richtte een stichting op: Sangha Metta. Hiermee wilde ze de zogenoemde vipassana-meditatie toegankelijker maken voor vrouwen. Met succes, want de Verenigde Naties onderscheidde haar met de Outstanding Women in Buddhism Award. “Ik ben zo dankbaar dat ik die monnik ben tegengekomen. Daarom wil ik ook zo graag alles wat ik heb geleerd, overbrengen aan anderen. Mijn grootste les? Eén zin komt meteen in me op: ‘To be with whatever is there’. Je kunt wegdwalen in morgen, maar het hier en nu is het enige gegeven. Leven met dingen zoals ze zijn, zijn met wat er is: dat is de essentie van meditatie. Het naar binnen kunnen kijken is zo’n kracht. Het geeft innerlijke rust.” Het boeddhistisch centrum heeft Jotika inmiddels achter zich gelaten en met wat omwegen belandde ze in Heino. Ze is blij hier, zo vertelt ze. “Het is knus, gezellig. Heino is een mooi dorp met fijne mensen. Mijn favoriete plek? Die grote boom vind ik bijzonder. Het verwondert me. Want waar komen al die takken toch vandaan? Ik snap er nog altijd niks van.” Ook in ons dorp laat Jotika het boeddhisme allesbehalve los. Ze begon een meditatiegroep en jarenlang begeleidde ze elke woensdagavond zo’n vijftig mensen. Onlangs nam ze afscheid. “Op mijn leeftijd moet je toch gaan afbouwen hè? Al ben ik blij dat ik via de computer nog kan lesgeven. Zo blijf ik zelf ook leren, want uitgestudeerd ben ik nog lang niet. Ik vind het bevredigend om steeds weer nieuwe dingen te begrijpen. Er is ook nog zoveel te ontdekken. Ik kan nog jaren door om dat allemaal te bestuderen. Misschien houdt dat me wel heel lang in leven.”
Een reactie achterlaten?